Blog

Η Πρώτη Βιομηχανική Επανάσταση έλαβε χώρα ανάμεσα στο 1760 και το 1848, λέει ο Eric Hobsbawm (επιφανής μαρξιστής ιστορικός που πέθανε το 2012), όταν η ατμομηχανή επέτρεψε την εκβιομηχάνιση της Βρετανίας και την μετέτρεψε στην πρώτη υπερδύναμη της Νεώτερης Ιστορίας. 

Στα μέσα του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου (1850-1918) έγινε η Δεύτερη Βιομηχανική Επανάσταση που έφερε την αυτοματοποίηση και μηχανοποίηση της παραγωγής με τους κινητήρες εσωτερικής καύσεως (ICE) και τον εξηλεκτρισμό, καθώς και επέτρεψε τις ταχύτατες μεταφορές αγαθών σε παγκόσμιο επίπεδο. Δημιούργησε εκατομμύρια ανέργους παγκοσμίως κατά την μετάβαση από την όψιμη αγροτική οικονομία στην πρώιμη βιομηχανική, με απώλεια πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων θέσεων εργασίας, οι οποίες απλά καταργήθηκαν με την αντικατάσταση τους από τις μηχανές.

Το ταπεινό τρακτέρ ίσως να είναι υπεύθυνο για την απώλεια περισσότερων θέσεων εργασίας από οποιαδήποτε άλλη μηχανή από την αρχή της Ιστορίας ως σήμερα, καθώς περισσότεροι από 70% των ανθρώπων ως τότε ασχολούνταν με την αγροτική παραγωγή, όταν σήμερα λιγότερες από 2% των θέσεων εργασίας αρκούν για να παραχθεί το σύνολο των τροφίμων για ολόκληρη την παγκόσμια κοινωνία των ανθρώπων.

Τρένα διέσχισαν ηπείρους και ο τηλέγραφος εκμηδένισε το χρόνο επικοινωνίας. Μετά ήρθε το τηλέφωνο, το αυτοκίνητο αχρήστευσε το άλογο, το αεροπλάνο μίκρυνε τον κόσμο. Η πρώην αγροτιά μετατράπηκε σε εργατική τάξη και ξαναδημιουργήθηκαν πόλεις μεγέθους 1.000.000 κατοίκων και πάνω, πρώτη φορά 1500 χρόνια μετά την κατάρρευση της Ρώμης με την αντικατάστασή της από την Κωνσταντινούπολη.

Λόγω της Πρώτης και της Δεύτερης Βιομηχανικής Επανάστασης δημιουργήθηκε ένα τεράστιο οικονομικό χάσμα ανάμεσα στην οικονομική ευμάρεια όσων βρέθηκαν (ως σέρφερ μπόϋς) απάνου στο κύμα της εκβιομηχάνισης, έναντι της εξαθλίωσης και φτωχοποίησης όσων καταπλακώθηκαν από κάτω του. 

Το χάσμα αυτό συνετέλεσε α) στην αξιοποίηση των σκέψεων του Καρλ Μαρξ από 50 χρόνια πίσω, ο οποίος δημιούργησε τον αρνητικό ορισμό του Καπιταλισμού έναντι της πρότερης έννοιας της Ελεύθερης Αγοράς του Αριστοτέλη και μετέπειτα του Άνταμ Σμιθ, για την δημιουργία της νεοθρησκείας του Κομμουνισμού, και β) στα αίτια για την άνοδο του αλυτρωτισμού της Γερμανίας και τελικά τον Παγκόσμιο Πόλεμο που ξεκίνησε το 1910 και ολοκληρώθηκε σε δεύτερη φάση το 1945 μαζί με την έναρξη της νεοθρησκείας της Επιστήμης.

Η συστημική λύση της αποφυγής μελλοντικών τόσο σημαντικών αποκλίσεων στην οικονομική ισχύ των λίγων συγκριτικά με την φτώχεια των πολλών αποφασίστηκε στο Bretton Woods το 1944. Αυτή η λύση ήταν η χρησιμοποίηση νέων νομισματικών εργαλείων (fiat money) για αναδιανομή πλούτου (αξίας) από λίγους προς πολλούς, μέσω νομισματικών υποτιμήσεων και κρατικού δανεισμού (δηλαδή εκτύπωση φρέσκου χρήματος από την Κεντρική Τράπεζα που το δάνειζε σε μια εμπορική τράπεζα για να δανείζει το κράτος, επιστρέφοντας στην πρώτη τον τίτλο του δανείου ως ενέχυρο) ώστε να αποφεύγεται ο υπερπληθωρισμός και η οικονομική κατάρρευση κάθε λίγα χρόνια, με την αξιοποίηση κυμάτων πιστωτικής επέκτασης και συρρίκνωσης με τις αντίστοιχες περιόδους κλιμακωτής ανάπτυξης και ύφεσης στην παγκόσμια οικονομία.
 

Η χειραγώγηση του πληθωρισμού προς τα πάνω επιτρέπει την απομείωση της συσσωρευμένης αξίας που συγκεντρωνόταν πάντοτε στα χέρια λίγων οι οποίοι κατείχαν επαρκή κεφαλαιακή βάση για να το κάνουν, ενώ οι φόροι κληρονομιάς τεράστιων περιουσιών, οι κρατικοποιήσεις βιομηχανιών και η επιβολή διάσπασης μονοπωλίων και επιχειρηματικών κολοσσών συμπλήρωσαν τα εργαλεία αποτροπής δημιουργίας οικονομικών ολιγαρχών, δυστυχώς μόνο σε χώρες με χαμηλό δείκτη διαφθοράς.

Αυτή η λύση συνέχισε να λειτουργεί ως και σήμερα όπου οι κυβερνήσεις κρατών αποφεύγουν την έκρηξη της φούσκας του παγκόσμιου κρατικού δανεισμού μειώνοντας τα επιτόκια και πληθωριζοντας τα χρέη με ανάπτυξη σε ταχύτερο ρυθμό από τα επιτόκια. Όμως τα χαμηλά επιτόκια ευνοούν την υπερσυγκέντρωση πλούτου με κλιμάκωση του ιδιωτικού υπερδανεισμού, παρά το γεγονός ότι επίσης ευνοούν και την έξοδο από την ακραία φτώχεια δισεκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως.

Τώρα, στο σημείο ωρίμανσης της Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης που ξεκίνησε τη δεκαετία του ‘80 (αυτής των ηλεκτρονικών υπολογιστών, της πληροφορικής και του Διαδικτύου) φτάνουμε στο σημείο όπου παρά το γεγονός ότι έχει μειωθεί κατακόρυφα η ακραία φτώχεια στον πλανήτη, ποτέ δεν ήταν τόσο μεγάλη η απόσταση ανάμεσα στους έχοντες και στους μη έχοντες όπως δείχνει η μελέτη του Pew Foundation για τις ΗΠΑ που προηγούνται της καμπύλης του υπόλοιπου κόσμου.

Την τελευταία φορά που συνέβη αυτό έγιναν μια σειρά από οικονομικές κρίσεις, δυο παγκόσμιοι πόλεμοι (ή ένας σε δυο φάσεις), διαλύθηκαν τουλάχιστον τρεις αυτοκρατορίες και άλλαξε ο τρόπος λειτουργίας του "οικονομικού συστήματος" με την υιοθέτηση των Κεντρικών Τραπεζών και την εγκατάλειψη του χρυσού ως αποθηκευτικό μέσον του πλούτου.

Στην ωρίμανση της 3ης Βιομηχανικής Επανάστασης (ή την 4η Β.Ε. για κάποιους), είμαστε προ των πυλών της κατάργησης ως 50% των τεσσάρων δισεκατομμυρίων θέσεων εργασίας παγκοσμίως. Οι θέσεις blue collar θα καταργηθούν από την Τεχνητή Νοημοσύνη στην απλούστερη μορφή της (Artificial Narrow Intelligence) ενώ ο επόμενος σταθμός (η Artificial General Intelligence) θα διαγράψει εκατοντάδες εκατομμύρια θέσεις εργασίας white collar.

Σταχυολογώ μερικά φαινόμενα των καιρών μας που μοιάζουν να έχουν σημασία:

- Ο Έλον Μασκ, ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, προειδοποιεί ότι χωρίς θεσμοθέτηση ενός Καθολικού Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος θα επέλθει κοινωνικό χάος.

- Ο Κάνιε Γουέστ, ο παραγωγός τραγουδιών ραπ, έχει γίνει δισεκατομμυριούχος κάνοντας παραγωγή και διανομή τραγουδιών που εξιστορούν την κοινωνική παγίδευση και ακραία φτώχεια σχεδόν 100 εκατομμυρίων έγχρωμων και ισπανογεννών των ΗΠΑ.

- Οι πλουσιότεροι άνθρωποι στον κόσμο (που δεν έχουν κρυμμένα πάγια περιουσιακά τους σε τραστ και holding companies) με μπροστάρηδες τον Γουόρεν Μπάφετ και τον Μπιλ Γκέιτς έχουν δημιουργήσει ένα κίνημα αναδιανομής του 90% των περιουσιών τους για κοινωφελείς σκοπούς πριν το θάνατό τους. Ο Μασκ έχει συνυπογράψει.

- Οι κυβερνήσεις παγκοσμίως εξωθούν προς την κατάργηση των μετρητών, με αποτέλεσμα την συνολική απώλεια ελέγχου της μεσαίας τάξης των περιουσιακών στοιχείων της, καθώς οποιοσδήποτε άννοος, συχνά διεφθαρμένος και παράλογος γραφειοκρατικός οργανισμός θα μπορεί ανά πάσα στιγμή να διαγράψει κάποιον πολίτη από προσώπου γης.

- Τα κρυπτονομίσματα, βασισμένα στην ανοδικά κινούμενη τεχνολογία blockchain, απειλούν την επικυριαρχία των κυβερνήσεων για την οικονομική σκλαβοποίηση των υπηκόων τους, και να επαναφέρουν την οικονομική ελευθερία.

Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω αν αυτό που ονομάζεται από πολλούς "αύξηση του λαϊκισμού" στον κόσμο (και είναι επί της ουσίας η αντίσταση των κοινωνιών στις παραπάνω αλλαγές που όμως είναι αναπόφευκτες) θα οδηγήσει σε κάποιο πόλεμο. 

Δεν ξέρω αν εναλλακτικά θα οδηγηθούμε συλλογικά ως ανθρωπότητα σε κάποιο "νέο σύστημα" με μια κάποια λύση που θα επιτρέπει στον συνολικό ανθρώπινο πληθυσμό να διαβιεί πάνω από την φτώχεια, με αποχρηματοποίηση (de-monetization) των βασικών αγαθών και αναγκών του ανθρώπου [τροφή-στέγη-υγεία-παιδεία-μετακίνηση], ή με την θεσμοθέτηση "καθολικού ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος" και προαιρετικοποίηση της εργασίας. 

Ένας καινούργιος κόσμος έρχεται σε ελάχιστες δεκαετίες, με ολοένα και λιγότερες θέσεις εργασίας και πιθανόν μεγαλύτερο πληθυσμό (ελέω πανδημιών.)

Θα μπορούσε βέβαια να μην αποφευχθεί κάποιος μελλοντικός παγκόσμιος πόλεμος, όποτε ο πληθυσμός θα προσαρμοστεί προς τα κάτω στον αριθμό των διαθέσιμων θέσεων εργασίας. Το ίδιο θα μπορούσε ίσως να γίνει και με φυσικό τρόπο όπως δείχνουν τα δεδομένα της δημογραφικής συρρίκνωσης των οικονομικά ανεπτυγμένων κοινωνιών.

Η Τεχνητή Νοημοσύνη υπόσχεται να ανατρέψει κάθε πρόβλεψη -θετική ή αρνητική- για τα πάντα, όταν επέλθει η Μοναδικότητα (Singularity): δηλαδή όταν η ικανότητα αυτο-επαναπρογραμματισμού της θα την μετατρέψει σε Artificial Superintelligence, ευφυΐας υψηλότερης από την αθροιστική ευφυΐα του ανθρώπινου είδους.

Το Singularity αναμένεται από τους επαΐοντες (και τον Ρέι Κούρτσγουάιλ) ανάμεσα στο 2029 και το 2045.

Εμείς πού είμαστε σε όλα αυτά; 

Ένας Θεός ξέρει...